Agraryzm to nie tylko doktryna ale przede wszystkim ruch społeczny. Agraryzm zakłada poszanowanie prywatnej własności  i odrzuca drogę rewolucji.  Agraryzm rozwijał się na przełomie XIX i XX wieku w Europie  i  również w Polsce. Postulował konieczność ewolucyjnej drogi przebudowy społecznej  na zasadzie demokracji  gospodarczej ze szczególnym  uwzględnieniem interesów rolnictwa.  Ideologia agrarystyczna w Polsce zdobyła popularność  w latach trzydziestych  XX wieku, a więc w okresie  gdy miał miejsce wielki światowy kryzys gospodarczy, gdy w Niemczech rozwijał się faszyzm, a w Związku Radzieckim  komunizm. Agraryści nie akceptowali żadnej dyktatury ani rewolucyjnych zmian, gdyż uważali, że rewolucja  jak i dyktatorska forma rządów jedynie osłabia więzi społeczne i antagonizuje naród.

Do idei agraryzmu w swych programach nawiązywał  ruch ludowy pod  przywództwem  Wincentego Witosa a później Stanisława Mikołajczyka.

Wówczas  Ludowcy  w swym programie pisali: „… Wolny wytwórca chleba, podstawy bytu ludzkiego,  wszystko zawdzięcza sobie, swej pracy i współczynnej z nim przyrodzie, nikogo on nie wyzyskuje i nad nikim  nie stara się panować, natomiast w pełni  jest świadomy, że on właśnie  największe dobro wytwarza na pożytek  społeczności …”.

Rozwój społeczno – gospodarczy  według agraryzmu, to ciągłe wypieranie starych form życia społeczno – gospodarczego przez formy nowe. Wszelki  rozwój i postęp życia ludzkiego  w myśl tej koncepcji winien odbywać się  w harmonii z prawami przyrody, zgodnie z zasadą   narastania  doskonalszych form na istniejących  już przeżytych  czyli zgodnie z prawami  ewolucji   a nie rewolucji.

Przedmiotem zainteresowań  agraryzmu jest  przede wszystkim człowiek, jego  potrzeby materialne, warunki pracy i życia  a także otaczający go świat,   rolnictwo,  przemysł  produkujący na rzecz rolnictwa, handel  środkami i produktami rolniczymi, przemysł przetwórczy, usługi, nauka, oświata, kultura.

Jak pisze Stanisław Miłkowski /Agraryzm jako forma przebudowy ustroju społecznego, Kraków 1934   str. 43,44,49/ - „Założeniem  agraryzmu jest  stworzenie ustroju dostosowanego  do natury ludzkiej  i powiązanie człowieka z wynikami jego pracy. Tylko  bowiem w takim  wypadku forma ustrojowa  może służyć człowiekowi i tylko wówczas będzie możliwość uskutecznienia w najwyższej  mierze sprawiedliwości społecznej… Jednym  z głównych założeń  agraryzmu jest stworzenie formy gospodarowania dostosowanej do natury ludzkiej, tzn. aby  człowiek  był powiązany jakimikolwiek nićmi  z wynikami swojej pracy ….. Człowiek w swej naturze ma dość  głęboko  wkorzeniony instynkt  posiadania i  zazwyczaj  inaczej  pracuje gdy ma świadomość, że owoce tej pracy  przypadną w udziale jemu samemu …”.  Agraryści chcieli by  wszelka praca  połączona z wyzyskiem została wyzwolona.

Zasadniczym celem agraryzmu było oparcie ludzkiej egzystencji na zorganizowanym społeczeństwie, przy poszanowaniu prawa własności i  praw  innych osób. Agraryzm dostrzega możliwość wykorzystania zjawisk przyrody do potrzeb człowieka oraz jego  życiowych zamierzeń zgodnie z prawem natury.

Realne, spokojne spojrzenie na świat i życie ludzkie, wiara w człowieka  i podkreślenie jego przyrodzonej skłonności do współdziałania  w otaczającym świecie i w przyrodzie – oto dominujące  cechy agraryzmu.  

Szkoda, że dzisiaj  partie   nie nawiązują do  tak szczytnych idei programowych .

„Ośmiel  się być mądrym.  Naśladuj naturę" S. Hahnemann